Диалектика


Диалектика
Диалектика (гр. dialectic) - алғашқыда, ертедегі Грекияда, логикалық аргументация (дәлелдеме) әдісі. Көне грек ойшылдары диалектика деп талас жүргізу өнерін, дискуссияда жоққа шығару тәсілін, үғымдарды үнемі бағалау (саралау) әдісін түсінген. Ақиқатты қарама-қарсы пікірлерді қақтығыстыру арқылы, қарсы жақтың пікірінде қайшылықтарды ашып, оларды жою арқылы табуға тырысқан. Стоицизм уақытынан ортағасырлықтың аяғына дейін диалектика негізінен формальды логикаға үқсас пән ретінде есептелді. Кейінірек ойлаудың диалектикалық амалы табиғат пен қоғамның қүбылыстарын зерттеуге таратылды, яғни бүл қүбылыстар мәңгілік қозғалыс пен өзгерісте, өзара байланыста болады, ал олардың дамуы ішкі қайшылықтары мен қарама-қарсылықтардың қүресінің нәтижесі деп қарастырылды. Қазіргі уақытта диалектика дамудың философиялық концепциясын құрайды. Метафизикалық әдістің үстемдігін шайқалтқан дамудың тұтас диалектикалық концепциясы алғаш рет немістің трансценденталды - сыни философиясының өкілдерінің, алдымен Гегельдің жұмыстарында (еңбектерінде) жасалды. Оның диалектикасының негізгі тақырыбы бірін-бірі өзара жоққа шығаратын және бір уақытта өзара шамалайтын (керек ететін) қарама-қарсылықтардың бірлігі идеясы болды, яғни қайшылық тақырыбы. Дәл диалектикалық әдіс Гегельге өз кезіндегі білім мен мәдениеттің барлық сфераларын сыни қайта ойлап шығартты. Марксизм философиясында диалектика болмыс пен танымның ең жалпы заңдылық байланыстары мен қалыптасу, дамуы туралы ілім ретінде түсініледі. Сонымен бірге, XX ғ. философиясында диалектика жеткілікті қатал сынға да ұшырады (әмбебаптылық барлығын қамтуға ұмтылғаны және артық абстрактылдылығы үшін).

Философиялық терминдердің сөздігі. - Павлодар: ПМПИ. . 2011.

Синонимы:


Антонимы:
метафизика


Смотреть что такое "Диалектика" в других словарях:

  • ДИАЛЕКТИКА — (от греч. dialektike (techne) искусство вести беседу, спор) филос. теория, утверждающая внутреннюю противоречивость всего существующего и мыслимого и считающая эту противоречивость основным или даже единственным источником всякого движения и… …   Философская энциклопедия

  • ДИАЛЕКТИКА —     ДИАЛЕКТИКА (ἡ διαλεκτικὴ sc. τέχνη, от глаг. διαλέγομαι разговаривать, беседовать, рассуждать), искусство вести беседу, спор; в различных контекстах термин диалектика использовался как синоним 1) риторики, 2) логики, 3) философии.     Софисты …   Античная философия

  • Диалектика —  Диалектика  ♦ Dialectique    Искусство диалога и противоречия, искусство контроверзы. В лучшем случае диалектика также – логика видимости, в худшем – видимость логики. Наконец, в философии Гегеля или Маркса диалектика – определенный метод… …   Философский словарь Спонвиля

  • ДИАЛЕКТИКА — (греч. dialektike, от dialektes язык, наречие). 1) у древних философов, искусство правильного расположения выводов при доказательстве чего либо. 2) искусство правильного расположения, доводов в споре. 3) в старину то же, что логика. Словарь… …   Словарь иностранных слов русского языка

  • диалектика —         ДИАЛЕКТИКА (от греч. SiaXsyopou веду беседу, спор). 1. В античности, в полном соответствии с этимологией, Д. называли искусство ведения диалога ради достижения истины. Д. противопоставляли эристике искусству спора ради победы в нем любой… …   Энциклопедия эпистемологии и философии науки

  • ДИАЛЕКТИКА — ДИАЛЕКТИКА, диалектики, мн. нет, жен. (греч. dialektike). 1. Наука о всеобщих законах движения и развития природы, человеческого общества и мышления, как процесса накопления внутренних противоречий, как процесса борьбы противоположностей,… …   Толковый словарь Ушакова

  • диалектика — по злоупотреблению искусство убедительного пустословия, ловкого спора (Даль) См …   Словарь синонимов

  • ДИАЛЕКТИКА — [от греческого dialektike (techne) искусство вести беседу, спор], философское учение о становлении и развитии бытия и познания и основанный на этом учении метод мышления. В истории философии выдвигались различные толкования диалектики: учение о… …   Современная энциклопедия

  • ДИАЛЕКТИКА — философская концептуализация развития, понятого как в онтологическом, так и в логико понятийном его измерениях, и соответственно конституирующаяся в историко философской традиции как в качестве теории, так и в качестве метода. Исходно в… …   История Философии: Энциклопедия

  • Диалектика — (от греч. dialegesJai) искусство вести беседу.Аристотель считает Зенона, философа элейской школы, родоначальником Д.Диалектика Зенона состоит в опровержении, основанном на законепротиворечия, положений, выставленных представителями других… …   Энциклопедия Брокгауза и Ефрона

Книги

Другие книги по запросу «Диалектика» >>